‘मसिनो धानको माग धेरै रहेछ,’ बढैयाताल—८ मयुरबस्तीका किसान अर्जुन रिजाल भन्छन्, ‘यसपाला हामीले समूहमै त्यो लगायौं, प्रतिफल पनि राम्रै भयो ।’ उनि जस्तै स्थानीय किसान सीता पंगेनीले मसिनो धान उत्पादनले आम्दानी बढ्दै गएको बताइन् ।
स्थानीय राधाकृष्ण धान मिलका साहू हिमालय त्रिपाठीले मसिनो धान लगाए बालि भित्र्याउनु अघि नै किनिदिने वाचा गरेर किसानलाई पाहोर बिउ उपलब्ध गराएका थिए । बन्दाबन्दीको बेला मोटो धानको बिउ नपाएपछि जे त होला भनेर आफूहरुले मसिनै धान लगाएको रिजाल बताउँछन् ।
Advertisement
त्रिपाठीले भनेजस्तै मसिनो धान बढी फलेको किसान रिजाल बताउँछन् । उनले प्रति कट्ठा डेढ क्युण्टल मसिनो धान उत्पादन हुने गरेको बताए । मसिनो धान प्रति क्युण्टल २ हजार ७ सयमा खरिद बिक्री हुन्छ । बजारमा मोटो धान भने प्रति क्युण्टल २ हजार देखि २२ सय मुल्य रहेको छ । उनले मोटो धानको मुल्य भन्दा मसिनो धानमा ५/७ सय रुपैया बढी पाउने भएपछि यहाँका किसानले मसिनो धान उत्पादन गर्न थालेका हुन् ।
कोरोना महामारीको अघिल्लो वर्ष किसानहरुले समयमै मल र बिउ पाएका थिएनन् । जसोतसो गरेर फलाएको धानले पनि बजार नपाउँदा उनीहरुलाई आर्थिक दुःख भएको थियो । लकडाउनका कारण बालीमा रोगकिरा लाग्दा विज्ञको सल्लाह लिन पनि उनीहरुले पाएनन् ।
यसपालीको लकडाउनका बेला भने बढैयातालका किसानलाई मिलसाहु त्रिपाठीले सघाए । उनले किसानहरुलाई घरदैलोमै पुगेर भेटे । मसिनो धानको २५ मेट्रिक टन बिऊ १ हजार किसानका घरमा पुर्याए । मसिनो धान लगाउनलेलाई बालीको उचित स्यहार गर्न जेटिएदेखि अन्य कृषि प्राविधिक पनि उनले नै व्यवस्था गरिदिए । अनि समयसमयमा किसानको मोबाइलमा एसएमएस पठाएर बालीका बारेमा आवश्यक जानकारी पनि पठाउने गर्न थाले ।
‘यसले के फाइदा पुग्यो भने मलाई व्यापार गर्न मनग्गे चामल मिल्यो, किसानलाई पहिलेभन्दा बढी भाउको धेरै धान फल्यो,’ उनले भने, ‘यही हिसाबले किसानहरु अघि बढे भने भारतीय चामललाई हाम्रै किसानको चामलले विस्तापित गरिदिन थाल्नेछ ।’
ती सब किसानसँग मोटो धानभन्दा प्रति क्विन्टल ७ सय बढी तिरी २७ सयमा उनी मसिनो धान किनिदिन्छन् । गल्ला भनेर चिनिने धान व्यापारी विचौलीलालाई दिने पैसा सिधै किसानलाई दिन पाएकामा उनी खुसी छन् भने अर्कातिर किसान पनि उही खेतबाट दोब्बर धान फलाएर बढ्ता मूल्य लिई नदगै बेच्न पाउदा झनै खुसी छन् ।
बजारमा मसिनो चामल धेरै बेच्न पाउने भएपछि बढैया तालका २६ सय किसानलाई त्रिपाठीले साउन लाग्दा नलाग्दै धानको केही रकम अग्रिम भुक्तानी समेत दिएका छन् । यसले किसानहरु निकै खुसी देखिन्छन् । बिना व्याजी ५ हजारदेखि डेढ लाखसम्म उनले किसानलाई आवश्यकता परे विना व्याजी रकम दिएको बताए । किसान पंगेनीले त्रिपाठीबाट दशै लगायत घरायसी खर्च वापत ६० हजार रुपैया विना व्याजी रकम लिएको बताइन् ।
‘पहिले हामी धान उधारोमा दिन बाध्य थियौं, त्यही पनि सस्तोमा बेच्न पर्थ्यो,’ किसान पंगेनी भन्छिन्, ‘मसिनो धान चाहिँ अगाडि नै बिक्यो, यसले हामी उत्साहित छौं, यसपाला दसैं राम्रो हुने भयो ।’
